Алагарская модельная библиотека

Биллэн турар, ханнык баҕарар Саҥа дьыл «Оливье» салаата, минньигэс сытынан дыргыйар мандарина суох ааспат. Ол эрээри, сыл хаһаайынын алы гынаары туох эрэ уратыны астаан дуу, сонуну бэлэмнээн дуу, эрдэттэн бэлэмнэнэбит, түбүгүрэбит. Дьэ, быйыл үөн сылыгар остуолга туох баар буолуохтааҕый? үөн-хищник буолар. Онон остуолгутугутар куурусса, кус-хаас, көтөр этэ баар буолара булгуччулаах. Күөх от-мас, салат, луук, укроп остуолу ордук киэргэтиэҕэ, бүлүүдэлэргитин тупсарыаҕа. Үүнэр сылбыт хаһаайката ынах этин наһаа биһирээбэт эбит.

Саҥа дьыллааҕы остуолгутун бэлэмнииргэ көмөлөһүөм. Саҥа 2025 сылга анаммыт бүлүүдэлэр рецептарын, хайдах оҥоһулларын кылгастык сырдатыам.

«Курица под шубой»

Биһиэхэ наада:  1,5 кг. куурусса түөһэ(грудка), 2-3 уст помидор, 1 шт перец, 5-6 зубчик чеснок, 250 г сыр, бурдук, 6-7 ост нь майонез, 2 ч. нь хартыыһа, күөх укроп, петрушка, лук, туус тума, мас  арыыта.

Кууруссабытын 1-1,5 см гына кусоктарынан быһабыт. Хас биирдии кусогу туустуубут, тумалыыбыт, кыратык ньиһийэбит (молотогунан). Бурдукка булкуйабыт уонна арыыга саһарчы икки өттүттэн ыһаарылыыбыт.

Помидорбутун, перецпытын кыра кубиктарынан быһабыт. Күөх луугу, укробу, петрушканы кыра кына быһабыт уонна оҕуруот аһын кытта булкуйабыт. Ол үрдүгэр сырбытын кутабыт. Туустаан баран хартыыһабытын уонна майонезпытын булкуйабыт. Ыһаарылаабыт кууруссабытын противеньҥа уурабыт (пергамент кумаахы үрдүгэр). Ол үрдүгэр оҥорбут оҕуруоппут аһын куттабыт, сырдыыбыт. Салгыы духовкаҕа 200 гр 15-20 мүн. буһарабыт.

«Тымныы Моруос мөһөөччүктэрэ«

Биһиэхэ наада: 400 мл үүт, 2 сымыыт, 1 щепотка сахар, 1 ч нь туус, 170 г бурдук, мас арыыта 3 ост. нь. уонна хобордоох соторго.

Начинкатыгар –300 г. куурусса, 70 г рис, 1 уст моркуоп, 1 уст луук, 2 ост.нь майонез, 2-3 ветка зелень, туус, 4 ост. нь. мас арыыта, 10-ча күөх луук.

Риспытын, кууруссабытын буһарабыт. Блиныбыт тиэстэтигэр бастаан сымыыты, тууһу, сахары буккуйабыт. Ол маассаҕа сылаас үүт кутабыт. Бурдугу кута-кута венчигынан булкуйабыт.  Мас арыытын кутабыт уонна хобордооххо буһарабыт. Начинкабытыгар буспут кууруссабытын кырбыыбыт, моркуобу теркалыыбыт, лугун быһаҕынан кыра кына быһабыт уона бииргэ ыһаарылыыбыт. Кууруссабытыгар риспытын кутабыт, ол кэннэ моркуоппутун, луукпутун, майонезтыыбыт, зелень эбэбит. Блиныбыт ортотугар эппитин кутабыт уонна мөһөөччүк курдук тутан күөх луукпутунан баайабыт. Бүттэ.

«Креветкалаах, помидордаах, моцареллалаах, эриэхэлээх салат«

Биһиэхэ наада: 250 гр креветка, 120 гр черри помидор, 80-100 гр моцарелло сыр, 60 гр салатнай микс, 30 г грецкай эриэх(ядра), 2 зубчик чеснок, 3 ост нь оливковай арыы, 15 гр сливочнай арыы, 20 гр базилик, петрушка, 2 ост нь горчица (в зернах), 1 ч нь хаппыт итальянскай от.

Бородууктабытын бэлэмниибит, креветканы ириэрэн баран ыраастыыбыт.  Моцарелланы бөдөҥ кына кырбыыбыт. Помидору ортотунан быһабыт, чесногу кыра кына кырбыыбыт.  Аны заправкатын бэлэмниибит-оливковай арыыга, хартыыһа, лимон согун, туус, перец кутан баран булкуйабыт. Хобордооххо сливочнай арыыны уулларабыт, онно чесногу кытта креветканы 2-3 мүн ыһаарылыыбыт. Грецкайы итии хобордооххо 2-3 мүн  буһаран ылабыт, сойутан баран, кыра кына бытарытабыт. Базилигы эмиэ. Улахан тэриэккэҕэ салат миксын уурабыт, үрдүгэр заправкабыт аҥаарын кутабыт. Креветка, үрдүгэр помидор, моцарелла, ол кэннэ заправкабытын эмиэ кутабыт. Эриэхэбитин, күөх тумабытын үрдүгэр уурабыт. Бүттэ.

«Змейка» салат

Биһиэхэ наада:  4 шт хортуоска, 4 сымыыт, 3 шт плавленнай сыр, 2 бааҥка горбуша, 250 гр майонез, чеснок, киэргэтиигэ маслина уонна туустаах оҕурсуу.

Хортуосканы, сымыыты буһарабыт. Сыры, хортуосканы, сымыыты теркалыыбыт. Барытын булкуйабыт. Тэриэлкэҕэ змея курдук уурабыт уонна туустаах оҕурсуунан маслинанан киэргэтэбит.

«Еловые шишки» Саҥа дьыллааҕы десерт

Биһиэхэ наада:   160 г глазированнай кукурузнай хлопья, 100 г грецкай эриэхэ, 1 б. сгущенка, 2 ост нь. сахарнай пудра.

Кукурузнай хлопьяҕа грецкай эриэхэни, сгущенканы булкуйабыт. 70-80 мл конус курдук иһиккэ(бокал, үрүүмкэ)  хлопьябытын баттыы-баттыы кутабыт. Холодильникка 3 чаас туруорабыт. Ол кэннэ сэрэнэн иһиппититтэн хостуубут уонна үрдүгэр сахарнай пудраны сиидэлиибит. Бүттэ.

«Мандариннаах йогуртаах десерт«

Биһиэхэ наада:  4 уст мандарин, туох да эбии амтана суох йогурт, 60 г сахар, 15 г желатин, 1 ч нь ванильнай сахар.

Йогурту хос температуратынан сылытабыт. Миискэҕэ желатин кутабыт, үрдүгэр 50 мл уу, буккуйабыт, 10 мүн туруорабыт. Ол бириэмэҕэ мандарины ыраастыыбыт.  Миискэҕэ 250 мл йогурт кутабыт. Сахар, ванильнай сахар кутабыт. Миксерынан булкуйабыт. Желатины микроволновкаҕа аҕыйах сөкүүндэҕэ уган ылабыт. Тута 3 ост.нь йогурт кутабыт, булкуйабыт. Бу аата комоктамматын диэн температураларын холбуубут. Ол кэннэ аа-дьуо йогурту кутан саҕалыыбыт, булкуйа-булкуйа. Биир маасса буолбутун кэннэ тэҥ иһиккэ ыраастаммыт мандариннары уурабыт. Ол үрдүгэр бастаан стакаммыт аҥаарыгар диэри желатиннаах йогурт кутабыт. Холодильникка 15-20 мүн туоруорабыт. Ылан баран хаалбыт йогурпутун кутабыт, мандарины сабыар диэри. Эмиэ холодильникка уган, 4 ч сойутабыт.  Ол кэннэ стакаммытын итии ууга 20-30 сөк уган ылабыт, сэрэнэн десерпытын хостуубут. Быһаҕынан ортотунан аҥаардыыбыт. Холодильникка туруора түһүөххэ сөп. Десерт бэлэм.

«Кустаах уонна моцареллалаат салаат«

Луо сылын көрсөргө кууруссатааҕар кус ордук дэһэллэр. Онон хаһаас кустаах дьон табыллыыһыккыт.

Туох ирдэнэр: 100 кыраам сыата суох кус этэ, күөх са­­лаат арааһыттан – 75 кыраам, моцарелла сыыр – 250 кыраам, оливковай арыы – 50 кыраам, рисовай уксус – 1 кыра ньуоска, лимон уута – 2 кыра ньуоска, карри, хара биэрэс, туус – кыратык.

Хайдах бэлэмниибит:  Буспут куһу, моцарелланы олус улахана суохтук быһаҕынан, салааты кыра гына илиинэн быһан тэриэлкэҕэ кырасыабайдык ууруллар, туустаныллар. Оливковай арыыга уксус, лимон уута, карри, биэрэс кутан булкуйан баран бэлэм салаат үрдүгэр кутуллар.

«Икралаах, сливочнай сыырдаах тарталетка«

Аныгы кэмҥэ Саҥа дьыл бырааһынньыктааҕы остуолугар хайаан даҕаны кыһыл искэх (икра) баар буолуохтааҕын курдук өйдөбүл иҥэн эрэр. Маныаха тарталеткаҕа ууруллубут искэх бутербродтааҕар үчүгэйдик көстөр.

Туох ирдэнэр: кыһыл искэх – 80-100 кыраам, сливочнай сыыр – 180 кыраам, лимон – хас даҕаны өлүү, укуруоп – 2 устуука, чеснок – 1 кыра өлүү.

Хайдах бэлэмниибит: чесногу, укуруобу бытархай гына кырбаан баран сливочнай сыыры кытта булкуйуллар. Бэлэм тарталеткаларга (киһи бэйэтэ даҕаны оҥоруон сөп) сыыр­даах соус ууруллар, үрдүгэр икра кутуллар, үрдүн үс муннуктуу быһыллыбыт лимонунан киэргэтиллэр.

«Хартыыһалаах, сүөгэйдээх ойоҕос»  

1 киилэ убаһа ойоҕоһо; ыстакаан аҥаара сүөгэй; 4 ост. нь. хартыыһа; туус, биэрэс. Эти сууйан баран, үчүгэйдик куурдабыт. Туустуубут, биэрэстиибит. Сүөгэйи уонна хартыыһаны булкуйан баран, эти хойуутук сотобут. 15 мүнүүтэ туруора түһэбит. Духуопканы 200 кыраа­дыска диэри ититэн баран, убаһа этин ордубут туманан сотобут, 30 мүнүүтэ буһарабыт. Итиилии хортуоппуйу, оҕуруот аһыттан салааты кытта сиир үчүгэй. Сойбутун да кэннэ амтанын сүтэрбэт.

“Үрүҥ саҕынньахтаах салаат”

Бу салаат “Мимозаҕа” маарынныыр. Тунец, сайра кэнсиэрбэлэрин туһаныахха сөп. Баҕарар буоллахха, буспут хортуоппуйу эбиэххэ сөп. 1 балык кэнсиэрбэтэ; 100 гр. кытаанах сыыр; 4 буспут сымыыт; 1 луук; 1 буспут моркуоп, майонез, укроп.   Моркуобу, сыыры бөдөҥ терканан аалабыт. Сымыыт уоһаҕын уонна маҥанын тус-туспа теркалыыбыт. Кэнсиэрбэни биилкэнэн илдьиритэбит, луугу кыра гына кырбастыыбыт. Бүлүүдэ түгэҕэр балыгы, онтон сымыыт маҥанын, луугу, сыыры, сымыыт уоһаҕын араҥалаан уурабыт. Хас биирдии араҥаны майонеһынан сотобут. Салааты элбэтиэҕи баҕардахха, балыктан саҕалаан, бары араҥаларын хос ууруохха сөп. Бүтэһик араҥаҕа майонеһынан сиэккэ курдугу оҥоробут уонна укробунан, петрушканан киэргэтэбит. Холодильникка хас да чаас тура түһүөн наада.

МИННЬИГЭСТИК АҺААҤ!